Η Αθήνα, από την αρχαιότητα, αντιμετώπιζε έντονα προβλήματα λειψυδρίας. Τα επιφανειακά νερά ήταν πάντα λιγοστά και η υδροδότηση της πόλης γινόταν συνήθως από πηγές και πηγάδια. Παράλληλα, υπήρχαν πολλές κρήνες διάσπαρτες μέσα στην πόλη, όπως και πλήθος δεξαμενών στις οποίες συγκεντρωνόταν βρόχινο νερό.

Από τα γνωστότερα αρχαία υδραγωγεία ήταν το Πεισιστράτειο, που κατασκευάστηκε από τον τύραννο Πεισίστρατο το 530 π.Χ. και αντλούσε νερό από τις πηγές του Υμηττού. Όμως, το σημαντικότερο έργο για την υδροδότηση της Αθήνας ήταν το Αδριάνειο Υδραγωγείο που κατασκευάστηκε από το 134 μ.Χ. έως και το 140 μ.Χ. από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Αδριανό. Το Αδριάνειο Υδραγωγείο ξεκινούσε από τους πρόποδες της Πάρνηθας και κατέληγε στο Λυκαβηττό, όπου και κατασκευάστηκε η Αδριάνειος Δεξαμενή.

Το Αδριάνειο Υδραγωγείο και η Δεξαμενή λειτούργησαν υδροδοτώντας την περιοχή της Αθήνας μέχρι την εποχή της Τουρκοκρατίας. Τότε πια το Υδραγωγείο εγκαταλείφτηκε, με αποτέλεσμα να πέσουν τα σαθρά τοιχώματά του. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι Αθηναίοι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στράφηκαν στην κατασκευή πηγαδιών στα σπίτια τους.

Μάθετε περισσότερα για το Αδριάνειο Υδραγωγείο 

 

Κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα σημειώθηκαν πολλές καταστροφές στην υδροδοτική υποδομή της πόλης. Συνεπώς, μετά την απελευθέρωση, το υδροδοτικό πρόβλημα της Αθήνας ήταν οξύτατο. Με πρωτοβουλία της εκάστοτε δημοτικής αρχής έγιναν σημαντικά έργα, όπως επισκευές και καθαρισμοί του Αδριάνειου Υδραγωγείου, το οποίο ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1840 όπου και ξεκίνησαν οι εργασίες για την επισκευή του. Το 1870 ανακαλύφτηκε και η Αδριάνειος Δεξαμενή, η οποία ανακατασκευάστηκε και λειτούργησε μέχρι το 1940.

Σημαντική ήταν και η κατασκευή άλλων μικρών υδραγωγείων, χωρίς ωστόσο τα έργα αυτά να έχουν κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Ανεπαρκείς ήταν και οι δημοτικές βρύσες που υπήρχαν στην Αθήνα, οι οποίες συνεισέφεραν ελάχιστα έως και καθόλου στις καθημερινές ανάγκες της κατανάλωσης νερού. Για τον λόγο αυτό έκαναν χρυσές δουλειές οι νερουλάδες που μετέφεραν και πουλούσαν νερό στην Αθήνα από τις πηγές γειτονικών τότε χωριών, όπως της Κηφισιάς και του Αμαρουσίου.

Τη δεκαετία του 1870, επί κυβέρνησης Χαρίλαου Τρικούπη, καθώς και το 1899, επί κυβέρνησης Γεώργιου Θεοτόκη, το θέμα της υδροδότησης της Πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους, αποτέλεσε μείζον ζήτημα, αλλά λόγω των πολιτικών και οικονομικών συγκυριών καμία από τις δύο κυβερνήσεις δεν κατάφερε να προχωρήσει προς την ολοκλήρωση κάποιου έργου.

Το 1911, επί κυβέρνησης Ελευθέριου Βενιζέλου, το ζήτημα του υδροδοτικού προβλήματος της Αθήνας επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο. Με το ξέσπασμα όμως του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το έργο ακυρώθηκε ξανά.

 

Με το τέλος του του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη λήξη του εθνικού διχασμού, η υδροδότηση της Αθήνας αποτελούσε επιτακτική ανάγκη. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας, δημιουργήθηκαν νέες ανάγκες.

Η λύση έρχεται στις 23 Δεκεμβρίου 1924, με την υπογραφή της Σύμβασης μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της Αμερικανικής Εταιρείας ULEN και της Τράπεζας Αθηνών, όπου και ξεκινά, περί το 1925, η κατασκευή των πρώτων σύγχρονων έργων ύδρευσης στην περιοχή της Πρωτεύουσας.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση, η ULEN αναλάμβανε την κατασκευή, τη συντήρηση και εκμετάλλευση των έργων ύδρευσης Αθηνών, Πειραιώς και Περιχώρων. Για την εκμετάλλευση των έργων ιδρύθηκε η Ανώνυμος Εταιρεία των Υδάτων των Πόλεων Αθηνών- Πειραιώς και Περιχώρων (ΑΕΕΥ). 

Το πρώτο μεγάλο έργο ήταν η κατασκευή του Φράγματος του Μαραθώνα (1926 – 1929). Το Φράγμα είναι επενδεδυμένο με πεντελικό μάρμαρο, ιδιαιτερότητα που το καθιστά μοναδικό σε παγκόσμιο επίπεδο!

Έχει ύψος 54 μέτρα και μήκος 285 μέτρα. Εσωτερικά αποτελείται από σκυρόδεμα, το οποίο είναι φτιαγμένο με θραυσμένο μάρμαρο, τσιμέντο και ηφαιστειακή τέφρα. Η κατασκευή του Φράγματος δημιούργησε την τεχνητή Λίμνη του Μαραθώνα, στο σημείο της συμβολής των χειμάρρων Χαράδρου και Βαρνάβα, χωρητικότητας 44.000.000 κ.μ. νερού.

Για τη μεταφορά του νερού από τη Λίμνη του Μαραθώνα προς στην Αθήνα κατασκευάστηκε η Σήραγγα Μπογιατίου, μήκους 13,4 χλμ. Η Σήραγγα Μπογιατίου, μέσω σωληνωτού αγωγού, μετέφερε ακατέργαστο νερό στις Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Νερού στο Γαλάτσι και από εκεί διοχετευόταν μέσω του νέου δικτύου.

Τον Ιούνιο του 1931 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του νέου συστήματος ύδρευσης.

Μάθετε περισσότερα για το Φράγμα Μαραθώνα κάνοντας κλικ εδώ.

Περιηγηθείτε στον Οικισμό του Φράγματος Μαραθώνα κάνοντας κλικ εδώ.

 

Το 1956, λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθυσμού της Αθήνας, χρησιμοποιήθηκαν, για την υδροδότηση της πόλης, τα νερά της φυσικής λίμνης Υλίκης, στη Βοιωτία. Η Υλίκη έχει την ιδιαιτερότητα να βρίσκεται σε περιοχή χαμηλού υψομέτρου. Έτσι, για να γίνει εφικτή η άντληση του νερού, λειτουργούν πλωτά και χερσαία αντλιοστάσια. Το κεντρικό αντλιοστάσιο της Υλίκης είναι σήμερα το μεγαλύτερο στην Ευρώπη.

Μείζονος σημασίας για την υδροδότηση της Αθήνας είναι το τεχνικό έργο που έγινε στον ποταμό Μόρνο το 1981. Το φράγμα είναι το ψηλότερο χωμάτινο φράγμα της Ευρώπης, με ύψος 126 μέτρα. Το νερό φτάνει στην Αθήνα διαμέσου του υδραγωγείου του Μόρνου, του δεύτερου μεγαλύτερου υδραγωγείου στην Ευρώπη.

Ένα άλλο μεγάλο έργο που ενισχύει την υδροδότηση της Αθήνας είναι η εκτροπή του ποταμού Ευήνου προς τον ταμιευτήρα του Μόρνου, με την κατασκευή φράγματος και σήραγγας, έργο που ολοκληρώθηκε το 2001. Η ενωτική σήραγγα προσαγωγής που μεταφέρει τα νερά του Ευήνου στον ταμιευτήρα του Μόρνου, μήκους 29,4 χλμ., ολοκληρώθηκε σε διάστημα λιγότερο των δύο ετών, γεγονός που αποτελεί παγκόσμιο επίτευγμα για την ολοκλήρωση σήραγγας μεγάλου μήκους.

Για τη μεταφορά του ακατέργαστου νερού από τους ταμιευτήρες στην Αττική κατασκευάστηκαν δύο μεγάλα υδραγωγεία, του Μόρνου και της Υλίκης, καθώς και ενωτικά υδραγωγεία, μέσω των οποίων επικοινωνούν μεταξύ τους τα δύο κύρια υδραγωγεία. Μέσω των υδραγωγείων του Μόρνου και της Υλίκης, το ακατέργαστο νερό μεταφέρεται στις τέσσερις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού (ΜΕΝ) του Γαλατσίου, τoυ Πολυδενδρίου, των Αχαρνών και του Ασπροπύργου.